II. ABDÜLHAMİD DÖNEMİ BÜROKRATLAR ARASI ELEŞTİRİLERE BİR ÖRNEK: MEHMED MEMDUH PAŞA’NIN ESVÂT-I SUDÛR ESERİNDE SAİD PAŞA FİGÜRÜ

Demet Karasu
DOI: https://doi.org/10.56694/karadearas.1473197
2024-06-27
Abstract:Erzurum’da dünyaya gelen Mehmed Said Paşa, dönemin bir diğer paşası Said Paşa ile karıştırılmaması adına boyunun kısalığından dolayı “Küçük” lakabıyla bilinmektedir. Babasını erken yaşta kaybeden Paşa, ailesinin geçimini sağlamak için Erzurum Tahrirat Kalemi’ne memur olarak atanınca ihtisasına ara vermek durumda kalmıştır. 1853 yılında başlayan memurluk serüveni 1856’da Anadolu Ordu-yı Hümâyun Tahrirat Kalemliği, 1858’de Meclis-i Vâlâ memurluğuyla devam etmiştir. Bir taraftan memuriyetini sürdürürken bir taraftan da öğrenimini tamamlamaya çalışan Said Paşa, Ayasofya Camii’nde başladığı derslerini memuriyeti dolayısıyla sekiz yılda bitirmiştir. Dil konusunda kendini geliştiren Paşa, Anadolu ve Rumeli’de çeşitli görevler ifa etmiş ancak bürokrasinin basamaklarında yükselebilmek için mümkün olduğunca taşra memurluklarından uzak durmaya çalışmıştır. Basına olan ilgisinden ötürü Takvim-i Vekâyi gibi çeşitli dergilerde görevler ifa etmiştir. 1876 yılına dek çeşitli memurlukları icra eden Said Paşa, Sultan II. Abdülhamid’in tahta çıkmasıyla sultanın vazgeçemediği danışmanı olmuş ve bu durum Paşa’nın pek çok muhalifi karşısına almasına neden olmuştur. Başkitâbetlik görevi esnasında 1876 Kanûn-i Esâsinin hazırlanmasında hatta 1878 yılında bugün bile geçerli olan Adliye Teşkilatı Nizamnâmesini hazırlanmasında Paşa’nın devlete önemli katkıları olmuştur. Son derece çalkantılı bir dönemde yaşayan ve Sultan ile ara ara ihtilafa düşse de yekunda dokuz kez sadaret makamına getirilen Paşa, dönemin önemli siyasî, idarî ve ictimâi meseleleriyle yakından ilgilenmiştir. 1912 yılında İttihatçılarla düştüğü ihtilaf sonucunda istifa eden ve siyasî tarihini burada sonlandıran Said Paşa, 1914 yılında hayata gözlerini yummuştur. Sultan II. Abdülhamid ile olan yakınlığı, idarî anlamda ileriye sürdüğü fikirleri ve yaptığı bazı icraatlarından dolayı kendisine muhalif çevreler oluşturmuştur. Bu çevre içinde yer alan Mehmed Memduh Paşa, Said Paşa’ya olan düşüncülerini Esvât-ı Sudûr adlı eserinde uzun uzadıya kaleme almıştır. Çalışmada Said Paşa’ya karşı Mehmed Memduh Paşa tarafından yapılan ithamlara değinilip doğruluk payı olup olmadığı değerlendirilecektir.
What problem does this paper attempt to address?