“Interpreter of Maladies” Öyküsü Işığında Türkiye’de Toplum Çevirmenliğine Bakış: Çevirmen mi, Dert Yorumcusu mu?

Hilal ERKAZANCI DURMUŞ

DOI: https://doi.org/10.37599/ceviri.1210307

2022-12-21

Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi

Abstract:Bu çalışmanın amacı Jhumpa Lahiri’nin (1999) “Interpreter of Maladies” adlı öyküsünde kurgusal olarak inşa edilen toplum çevirmeni imgesinin ışığında, Türkiye’de sağlık alanında çalışan toplum çevirmeni imgesine bakmaktır. 2000 yılında “Dert Yorumcusu” başlığıyla Türkçeye çevrilen öyküde, toplum çevirmenliğinin görev tanımı ve kapsamı kurgusal düzeyde sorgulanmakta ve çevirmenden beklenen sorunları çözmek, uzlaşma sağlamak ve/veya taraf olmak gibi birtakım rollerin kültürlerarası arabuluculuk kapsamında ele alınması gerektiğine işaret edilmektedir. Çalışma, Türkiye’de sağlık alanında çalışan çevirmenlere ilişkin olarak oluşturulan toplum çevirmeni imgesini, Lahiri’nin öyküsünde inşa edilen imgenin irdelenmesi için bir test alanı olarak kullanmaktadır. İltica ve göçler nedeniyle günlük hayatın olağan bir parçası haline gelen çevirmenlerin sinema ve yazın eserlerinde büyük bir görünürlük kazanması, çeviribilimcilerin bu alanlarda inşa edilen çevirmen imgesini araştırmasına neden olmuştur çünkü sinema ve yazın eserleri toplumda yaratılan çevirmen imgelerinden beslenmektedir. Kurgusal olarak inşa edilen çevirmen imgeleri; çeviri müdahaleleri, çevirmenin özgün metne sadakati, çevirmen ve yazar arasındaki güç çatışması, cinsiyet rollerinin çevirmen üzerindeki etkisi gibi konuları tartışmaya açarak çeviribilim alanında bu konularla ilgili olarak ortaya çıkan yaklaşımlara alternatif bir bakış açısı getirmektedir. Türkiye’de sağlık çevirmenliğini ele alan bu çalışmada (i) toplum çevirmenliğinin öyküde kurgulandığı şekliyle arabuluculuk faaliyetlerini de kapsaması nedeniyle hasta yararı gözetilerek tarafsız ve nötr kalma ilkesinden uzaklaşmak zorunda kalınması sonucu müdahil bir çevirmen imgesinin inşa edildiği, ancak (ii) Türkiye’de toplum çevirmeni ve kültürlerarası arabulucu kavramları arasında hâlihazırda bir ayrım bulunmadığı için tarafsızlık ve tarafgirlik arasında yapılmak zorunda kalınan tercih nedeniyle çevirmenlerin mesleki algıları ve öz-imgelerine paralel olarak arada kalmış bir çevirmen stereotipinin ortaya çıktığı sonucuna varılmıştır.