Abstract:Kur’an’ın doğru anlaşılmasına yönelik çabaların nüzul dönemine uzanan bir tarihi vardır. Aynı kaygıdan hareketle, ilk muhataplarının diliyle nazil olan Kur’an farklı dillere çevrilmiş, günümüzde sadece Türkçe meallerin sayısı dört yüze yaklaşmıştır. İlgili literatürde tüm ayetleri ihtiva eden çocuk-merkezli bir Türkçe Kur’an mealine rastlanmamıştır. Yüz elli civarındaki İngilizce meal arasında ise bu amaçla yapılan yalnızca bir çalışma tespit edilmiş ve makalenin merkezine taşınmıştır. Makale, Türkiye’de ortaokul seviyesi ve üzerindeki çocuklara tekabül eden bir muhatap kitle için kaleme alınan The Meaning of the Holy Qurʾān for School Children adlı meal çalışmasını merkeze alarak çocuk-merkezli meal konusunu tartışmaya açmaktadır. Makalenin amacı, meseleyi tefsir ilmi zaviyesinden tartışmak ve farklı disiplinlerin dâhil olacağı daha geniş akademik platformalara taşımaktır. Makale, adı geçen çocuk mealini içerik analizine tabi tutmakta, gerekli görüldüğünde söz konusu meali diğerlerinden ayıran hususları tespit etmek maksadıyla Türkçe ve İngilizce bazı meallerle mukayeseli analizler yapılmaktadır. Genel özelliklerine bakıldığında çocuk mealinde ayetlerin anlaşılmasına ve çocukların dikkatini çekmeye yardımcı olması hedeflenen pek çok çizim bulunmaktadır. Ayrıca, ilâve izaha muhtaç olduğu düşünülen çok sayıda ayetin tercümesine geçmeden önce “background info” (arka plan bilgisi) bölümleri yer almakta, buralarda ayetlerin tarihsel arka planı hakkında bilgi verilmektedir. İlgili kısımların çocuk mealine bir “meal-tefsir” özelliği kazandırdığı ve ayetlerin anlaşılmasında önemli bir işleve sahip olduğu görülmektedir. Diğer yandan bu kısımların iki problematik husus barındırdığı fark edilmektedir. Bunların ilki, bazı ayetlerin çocukların dünyasında anlamlandırılması adına tarihsel bağlamlarının göz ardı edilmesidir. İkincisi ise, ilkinin aksine, bazı ayetlerin tarihsel bağlamlarının anlaşılması için önemli bilgiler verilirken, günümüz dünyasında anlamlandırılması konusuna yer verilmemesidir. Bu itibarla, çocuklar için ayetlerin tarihsel bağlamlarını anlayabilecekleri sınırlı malumatın yanı sıra kendi dünyalarına taşıyabilecekleri mesaja odaklanan bir içerik üzerinde çalışmak, çocuk-merkezli meal için zor ama ideal bir hedef olarak konulabilir. Mealin dikkat çeken özelliklerinden birisi de bir sayfada yer alan ayetlerin ana temasını öne çıkaran ya da o sayfada en çok vurguyu hak ettiği düşünülen kelimelerin daha farklı ve büyük puntolarla yazılmasıdır. Makale, adı geçen meal çalışmasının genel özelliklerine ilâveten “müteşabihat ve mecaz”, “cennet-cehennem tasvirleri”, “ahkâm” ve “Kur’an’ın ana kavramları” başlıkları altında çocuk muhatabın zihninde sorular oluşturması daha çok muhtemel bazı ayetlerin tercüme ve izahının analizine odaklanmaktadır. Bu başlıklar altında incelenen bazı ayetlerin tercümelerinin ve arka planlarına dair bilgilerin çocukların ayetleri anlamalarını kolaylaştırması beklenen bir içeriğe sahip olduğu anlaşılmaktadır. Öte yandan çocukların daha kolay anlaması için arka plan bilgisine muhtaç bazı ayetlerin yalnızca tercüme edilerek bırakılması önemli bir eksiklik olarak dikkat çekmektedir. Meal çalışmasındaki bir başka eksiklik de ayetlerin Arapça aslının bulunmamasıdır. Hâlbuki bu husus, çocukların vahiy diline aşinalık kazanmaları bakımından önem arz etmektedir. Analiz neticesinde çocuk-merkezli meal çalışmaları için bazı tavsiyelerde bulunmak mümkün görünmektedir. Örneğin, Allah’ın varlığı ve tekliği, ahlaki öğretiler, bazı kıssa ve meselleri içeren ayetler hakkında kısa videolar ve animasyonlar hazırlanarak ilgili ayetlerin bulunduğu sayfalara karekodlar vasıtasıyla eklenebilir. Ayrıca bütün ayetleri ihtiva eden bu tür meal-tefsirlerin yanı sıra, ortaokul düzeyindeki çocukların itikadi ve ahlaki gelişimlerini merkeze alarak bu içeriğe uygun ayetler seçkisinden oluşan Kur’an meallerinin yapılabileceği kanaatine varılmıştır. Lise düzeyindeki muhataplar için ise güncel bazı tartışmaların da yer aldığı daha geniş kapsamlı çocuk-tefsirlerinin imkânı tartışılmalıdır. Hangi türden olursa olsun, çalışmaların disiplinler arası bir perspektifle yapılması gerektiği önemli bir tespit olarak ortaya çıkmaktadır.

Is it Possible to Write a Child-centered Qurʾān Translation? A Study in the Context of the Qurʾān Translation named the Meaning of the Holy Qurʾān for School Children